Hem akıllı sözleşme nedir ve nasıl çalışır sorusu bu durumda karşımıza çıkabilir. İlk defa 1993 senesinde kurgulanan akıllı sözleşme, bilgisayar bilimcisi Nick Szabo’nun geliştirmesiyle bilinmektedir.
Akıllı sözleşme nedir dendiğinde günümüzdeki otomatlara benzetilse yeridir diyebiliriz. Otomatlara bir para atarak bir emir verilir, karşılığında içecek ya da yiyecek alınır. Bu eylem sırasında bir aracı yoktur.
Bu sözleşmeler, otomatların mantığına benzer bir şekilde düşünülmüştür. Önceden belirlenmiş olan bir kod parçasının para ya da data gibi belirli bir veriyle hareket etmesi söz konusudur. Böyle bir işlemde aradaki 3. kişiler ortadan kaldırılır ve süreç, şeffaf olarak gösterilir. İşlemde, dış müdahaleyi engellemek adına şifreleme söz konusudur. Peki akıllı sözleşme nasıl çalışır?
Akıllı Sözleşmeler Nasıl Çalışır?
Ethereum geliştiricisi unvanıyla bilinen Vitalik Buterin’in, bir blockchain toplantısında akıllı sözleşmelerin işleyiş tarzını açıklaması konumuzu aydınlatması açısından önemli. Buterin, akıllı sözleşmelerin bilgisayar diline çevrilip bloklara kaydedildiğini ve dağıtık defterlere kopyalaması yapılan sözleşmeler sırasında tarafların tamamen anonim olarak tutulduğunu belirtiyor.
Sözleşmelerin işleyişiyle ilgili teknik bilgi de veren Buterin, kod parçasının, belirlenmiş görevler, zaman sınırı ve izleyeceği yol gibi ayrıntıların netleştirilerek hazır bir durumda beklediğini söylüyor. Buterin aynı zamanda sözleşmelerin, belirlenen zaman geldiğinde de işlemin yerine getirilmesi için hareket ettiğini ve gerekli koşullar sağlandığında işlemin başarılı bir şekilde tamamlanmasından ya da iptal edilmesi durumunun oluştuğunu vurguladı.
Yapılan tüm işlemler distributed ledger olarak bilinen dağıtık defterler üzerinde muhafaza edildiği için çok yüksek bir güvenlik ve dokunulmazlık durumu sağlanır.
Bitcoin-Ethereum Akıllı Sözleşme Farkları
Bitcoin, ilk kripto para olma özelliği nedeniyle aynı zamanda basit ilk örneği olarak bilinir. Bitcoin’in yapısı gereği sadece para transfer etmek amacıyla kullanıldığını görüyoruz.
Ethereum burada Bitcoin’den ayrılır. Ethereum’un kod yapısından yararlanan geliştiriciler çok farklı hizmetlerde kullanılabilecek sözleşmeler geliştirebilir.
Kira sözleşmeleri, sigortacılık, kredi başvurusu, yasal işlemler, fonlamalar gibi alanlarda bu sözleşmeleri kullanmak mümkündür.
Neden Önemlidir?
Akıllı sözleşmelere neden ihtiyaç duyulur ve çalışma açısından bu sözleşmelerin önemi nedir, sorusu sorulabilir. Bu sözleşmelerin bir ihtiyaçla ortaya çıktığını rahatlıkla söyleyebiliriz. Şimdi bu sözleşmelerin olumlu özelliklerini sıralayarak konuyu açıklamaya çalışalım:
- Aracı kurumları ortadan kaldırması ve bütün süreci kendi kendine işleyen bir şekle soktuğu için sözleşmelerin süreci hızlandırdığı bilinir.
- Aracıların olmamasıyla giderler de en az seviyede tutulmuş olur.
- Şifrelendikten sonra dağıtık defterler içinde muhafaza edildiği için kaybetme ihtimali bulunmaz. Pek çok yedeği bulunur.
- Hatalı bir işlem yapılmasını engeller. Bunu da sistemi otomatik duruma getirerek manuel ayarlardan uzak tutmasıyla başarır.
Akıllı Sözleşmeler Ücretsiz ve Sorunsuz mu?
Akıllı olarak ifade edilen sözleşmelerin ücretli mi ücretsiz mi oluşturulduğu ve bu sözleşmeler aktif hale getirildiğinde herhangi bir sorunla karşılaşma ihtimalleri hep merak edilmektedir.
Bu sözleşmelerin ücretsiz olmadığını belirtmekte fayda görüyoruz. Üzerinde durduğumuz işlemlerin meydana gelmesinde çok düşük de olsa ücret ödemesi yapılmaktadır. Bu ücret kabul edilerek sözleşme devreye alınır.
Bu sözleşmelere yüzde yüz sorunsuz gözüyle bakmak da yanıltıcı olabilir. Siber bir saldırıya maruz kalıp zarar görmesi çok zor ihtimal olsa da imkansız diyemeyiz. Bununla birlikte kodları hazırlayan kişilerin yapabileceği bazı hatalar da büyük sorunlar ortaya çıkarabilir.
Akıllı Sözleşmelerin Ortaya Çıkışı
Akıllı sözleşmelerin ortaya çıkışı, blockchain altyapılı dijital sistemlerin yaygınlaşmasıyla kendini belli etmiştir. Bu da kripto para ticaretinin konu üzerindeki etkisini görmeye yarayacaktır.
Dijital işlemlerin artış göstermesi, bu sözleşmelere olan ihtiyacı ortaya çıkarmış, sözleşmeler vasıtasıyla yapılan işlemlerde işleyiş sağlığı oluşturulmaya çalışılmıştır.
Bu sözleşmelerin tamamen sorunsuz olmadıklarından bahsettik ancak bu durum, onlardan vazgeçmeyi düşündürecek kadar ciddi bir tehlike göstermezler.
Dijital bir ekonomik platformda işlem yapmak zorunda kalındığında işlerin daha sistemli ve pratik şekilde yürümesi için akıllı olarak ifade edilen sözleşmelerden yararlanma gereği duyulur. İşlemde nasıl bir işleyiş isteniyorsa sözleşmeler bu işleyişi sağlamaya çalışır ve bir çeşit otomatik hareket kazandırır.
Geleneksel Sözleşmelerden Akıllı Sözleşmelere
Yazımıza konu ettiğimiz sözleşmeden bahsedildiğinde geleneksel piyasalarda kullanılan sözleşmelerle bir kıyaslama yapmak eğilimi pek gösterilmez. Ancak geleneksel türdeki bir sözleşmede de akıllı sözleşmedekine benzer bazı durumlar belirlenmektedir.
Sözleşmeleri akıllı yapansa onların dijital özellik kazanmasıyla olur. Elbette bu “akıllı”lık hatasızlık anlamına gelmez. Dijital ekonomi platformlarında kullanıcı olanlar, birkaç işlem sonrasında hamlelerini büyütmeye çalışarak yararlanmak isteyebilirler.
Dijital işlemler, bu sözleşmelere emanet edilse de kontrol mekanizmasının mutlaka aktif olması gerekir. Yani işlemler, kullanıcının kendi gayretiyle bir takipten geçirilmelidir. Hesap hareketlerinin nasıl bir yol izlediği asla göz ardı edilmemelidir. Sözleşmeler akıllı da olsa sağlamasının alınması, işlemlerin sağlıklı yürütülmesini sağlayacaktır.
