Alış satış farkı herhangi bir varlık için istenen en düşük fiyat ve teklif sunulan en yüksek fiyat arasındaki farklık olarak ifade edilir.
Slipaj ise herhangi bir işlemin ilk aşamada belirlenen fiyatın dışında bir rakamla gerçekleştirildiği zaman devreye girer. Çoğunlukla piyasa emriyle gerçekleştirilen işlemlerde görülebilir. Kişinin emrinin tamamlanabilmesine yetecek kadar likiditenin olmaması ya da piyasada dalgalanmalar yaşanması halinde sonuç olarak emrin bedeli değişebilir.
Kripto piyasalarında gerçekleştirilen varlık alım-satım işlemlerinde fiyatlar direkt olarak arz ve talep faktörüyle alakalıdır. Fiyat haricinde işlem hacmi, emir türleri ve piyasa likiditesi öncelik verilmesi gereken faktörler arasında yer alır. Kişinin piyasa şartları ve tercih ettiği emir türleriyle ilişkili olarak her zaman için talep ettiği fiyatı alması mümkün değildir.
Piyasalarda alıcı ve satıcıların her zaman için pazarlık halinde olduğunu söyleyebilmek mümkündür. Bu durum her iki taraf arasındaki alış satış farkına neden olur. Satılması ya da alınması düşünülen varlığın fiyat dalgalanmaları ve adediyle ilişkili olarak slipajla karşılaşmak söz konusu olabilir. Beklenmedik bir durumla karşılaşmamak adına borsanın emir defterinin çalışma şekli hakkında bilgi sahibi olmak faydalı olacaktır.
Alış Satış Farkı Nedir?
Alış satış farkı, alım-satım emirlerinin yer aldığı defterdeki en düşük teklif bedeliyle en büyük talep değeri arasındaki fark olarak tanımlanır. Çoğunlukla aracı kurumun likidite geliştiricileriyle market maker tarafından oluşturulan bu fark, kripto borsalarında alıcı ve satıcıların limit emirleri arasındaki farktır.
Piyasa Yapıcılar ve Alış Satış Farkı
Likidite terimi, finansal piyasalar açısından büyük bir önem arz eder. Düşük likiditeye sahip borsalarda işlem yapmak isteyenlerin emrinin yerine getirilebilmesi için başka bir emirle eşlemesi açısından saatlerce ya da günlerce beklemesi gerekebilir.
Piyasalarda likidite oluşturmak önemlidir. Ancak bütün piyasalarda sadece alım-satım yapan kişilerden yeterli miktarda likidite sağlanması mümkün değildir. Bu durumu bir örnekle açıklamak gerekirse; geleneksel piyasalarda aracı şirketlerle piyasa sağlayıcıların ancak arbitraj karla likidite sağlaması mümkün olur.
Piyasa yapıcılar alış satış farkından faydalanabilmek için çoğu zaman varlığı eş zamanlı alıp satar. Ayrıca bu kişiler varlığı tekrar eden daha yüksek talep bedelinden satıp, daha düşük teklif bedelinden alarak ortaya çıkan alış satış farkını arbitraj kârı olarak değerlendirebilir. Minimum ölçüdeki bir fark dahi bu işlemin tüm gün tekrarlanması durumunda önemli bir kazanç elde etmeye yardımcı olacaktır. Büyük ölçüde talep gören varlıklar piyasa yapıcılar arasındaki rekabetin artması ve farkın azalmasıyla daha küçük miktarda alış satış farkına sahiptir.
Derinlik Farkları ve Alış Satış Yüzdesi
Gerçek bir kripto para örneği üzerinden likidite, hacim ve alış satış farkı arasındaki bağlantıyı açıklayabilir. Kullanıcıların Binance’da derinlik görünümüne geçerek alış ve satış işlemlerindeki farkı inceleyebilmesi mümkündür. Derinlik görünümüne geçebilmek için ekranın sağ üst kısmında yer alan “Depth” öğesine tıklaması yeterli olacaktır.
Bu görünüm, herhangi bir dijital varlığın emir defterindeki verilerin grafiğe dökülmüş halidir. Alış emirlerinin miktarıyla bedeli yeşil renkte, satış emirlerinin miktarıyla bedeli ise kırmızı renkte çizilir. Bu grafikte alış satış farkı, kırmızı renkteki talep bedelinden yeliş renkteki teklif bedelinin çıkarılmasıyla hesaplanır.
Slipaj Nedir?
Slipaj, büyük ölçüde hareketliliği ya da düşük miktardaki likiditesi bulunan piyasalarda sıklıkla karşılaştığımız bir durumdur. Bir işlemin tahmin edilenden fazla bir bedelle gerçekleştirilmesi durumuna slipaj adı verilir.
Slipajı bir örnekle açıklayacak olursak; bir kişinin 100 dolar değerinde önemli bir alış emri vermeyi istediğini fakat piyasa koşullarının emri bu bedelle gerçekleştirmesine olanak vermediğini düşünelim. Bu durumda kişinin emri gerçekleşene kadar 100 dolar üzerindeki diğer emirleri kabul etmesi gerekir. İşlemlerin bu şekilde gerçekleşmesi, ortalama satın alma bedelinin 100 doların üzerinde olmasına neden olur ve bu durum slipaj olarak nitelendirilir.
Kripto piyasalarında slipaj, merkezsiz borsalarda ve otomatik piyasa sağlayıcılarında sıklıkla yaşanan bir durumdur. Üstelik slipajın fiyat dalgalanmalarının çok olduğu ya da düşük likiditesi olan piyasalarda yüzde 10’un üzerinde görülmesi de mümkündür.
Slipaj Tolerans
Bazı kripto para piyasaları kullanıcılarına karşı karşıya kalabilecekleri slipaj için manuel olarak bir sınır getirme imkanı sunabilir. Bu durum slipaj toleransı olarak ifade edilirken, Binance Smart Chain’de yer alan PancakeSwap ya da Ethereum’da yer alan UniSwap türünden otomatik piyasalarda bu tolerans seviyesini belirleyebilmek mümkündür.
Slipaj toleransı her ne kadar bir avantaj olarak görülse de bazen olumsuz etkilere de neden olabilir. Örneğin; kullanıcıların belirlediği slipaj toleransı seviyesi, bazen emirlerin gerçekleştirilmesini engelleyebilir. Toleransın düşük miktarda ayarlanması durumunda emirlerin gerçekleşmesi uzun zaman alabilir ya da gerçekleşmesi mümkün olmayabilir. Diğer yandan slipaj toleransının yüksek olması durumundaysa başka bir kullanıcı ya da kripto botun bu emri fark edebilmesi ve emrin önüne geçmesi söz konusu olabilir.
Bu gibi durumlarda öne geçmek isteyen başka kişiler ilk sahibi olan kişi olmak için kullanıcınınkinden daha fazla gas ücreti ödeyebilir. Sonrasındaysa bu kişiler ya da kripto botlar kullanıcının slipaj toleransıyla ilişkili olarak ödemek istediği maksimum fiyattan dijital varlığı satabilmek adına emir oluşturarak kullanıcının önüne geçebilir.
Kripto para piyasalarıyla ilgilenen kişilerin bu gibi dijital varlıklarla işlem yaparken alış satış farkının ya da slipaj toleransının fiyat değişikliğine neden olabileceğini unutmaması gerekir. Bu gibi durumlardan sıyrılmak her zaman için mümkün olmasa da ihtimalleri göz önünde bulundurmak fayda sağlayabilir.
