Kripto para piyasasıyla ilgilenen birçok insan genellikle finansal varlık ve malları yöneten temel kurallardan ya da anlaşmalardan habersiz olabiliyor. Bu nedenle de geleneksel merkezi finans olarak ifade edilen CeFi ekosistemini gizemli olarak görebiliyor.

Diğer yandan merkezi olmayan finans DeFi ise, kısmen temeldeki bütünlük korumalı blok zinciri ve merkezi finans protokollerinden elde edilen daha yüksek getirili finansal varlıklar sayesinde şeffaflık ve kontrol sağladığı söylenen bir protokol olarak dikkat çekiyor. Fakat merkezi olan ve merkezi olmayan her iki protokol arasındaki farklılık her zaman için belirgin olmayabiliyor.

Bitcoin Ajandası olarak bu yazımızda DeFi’nin gizlilik, ekonomik, yasal ve piyasa manipülasyonu konusunda CeFi ile farklılıklarından bahsedeceğiz.

CeFi Nedir? Nasıl Çalışır?

Kripto para piyasasında DeFi kullanılmaya başlamadan önce merkezi finans kripto ticaretinin bir standardıydı. Merkezi finansta bütün kriptografik ticaret emirleri merkezi olan bir borsa üzerinden işlenir. Fonların her biri döviz bürosu tarafından belirlenen operasyonlarca yönetilir. Bunun anlamıysa kripto kullanıcısının cüzdanına erişmesini sağlayan özel bir anahtara sahip olmadığıdır.

Diğer yandan merkezi borsa, kripto ticareti için hangi para birimlerini listelediğini, ya da borsada ticari faaliyetler yürütmek için ne kadar ücret ödenmesi gerektiğini ifade eder.

Merkezi finans tamamlandığında merkezi olan bir borsa üzerinden alım ya da satım yaparak kripto paranın mülkiyetine sahip olmak mümkün değildir. Ayrıca merkezi borsanın kullanıcısına dayattığı kurallara tabi olunmak ve döviz bürosunun belirlediği kurallara uymak zorunludur.  

DeFi Nedir? Nasıl Çalışır?

Merkezi olmayan finans olarak ifade edilen DeFi, herhangi bir değişime dahil değildir. Bütün süreç, blok zinciri platformları üzerine inşa edilmiş otomatik uygulamalar üzerinden çalışır. Bununla beraber merkezi olmayan finans, her kesimden kripto para yatırımcısının şeffaf ve adil bir ortamda finansal işlemler gerçekleştirmesine olanak sağlar. Banka hesabı bulunmayan kişilerin blok zincirleri teknolojisi sayesinde finansal ve bankacılık hizmetlerinden faydalanması sağlanır.

DeFi, açık kaynaklı, şeffaf, adil ve lisanssız finansal hizmetlerin söz konusu olduğu bir ekosistem yaratmayı hedefliyor. Merkezi bulunmayan finans mekanizması, tarımsal üretim, krediler, varlık depolama, şifreleme ve daha fazlası için hizmet sunabiliyor.

Merkezi finans üzerinden merkezi olmayan finans kullanmanın en önemli avantajı, kullanıcının varlıkları üzerinde tam yönetime sahip olması ve cüzdan anahtar çiftinin bulunmasıdır. Diğer yandan DeFi kullanmak isteyen yatırımcılar, bu hizmetlere erişim sağlayabilmesi için blok zinciri platformları üzerine inşa edilmiş merkezi olmayan uygulamaları (dApp) kullanması gerekir.  

DeFi vs. CeFi Karşılaştırması

Defi ve CeFi arasında pek çok farklılık söz konusu olurken, en önemli fark kullanıcılarının teknolojiye mi yoksa insanlara mı güvenmesi gerektiğidir. Merkezi olmayan finans ile birçok yatırımcı teknolojşnin sunulan hizmetleri gerçekleştirebilmek adına amaçlandığı gibi çalışacağından emindir. Diğer yandan merkezi olan finans ile yatırımcılar, sahip olduğu varlıkları yönetebilmek ve şirketin hizmetlerini gerçekleştirebilmek adına şirket çalışanlarına güvenmek durumundadır.

Her iki sistemin kripto paralarla alakalı pek çok farklı hizmet sunar. Aynı zamanda her iki sistemi birbirinden ayıran farklı özellikler de bulunur. Bu özelliklerden bazıları şunlardır:

Anonim Geliştirme ve Dağıtım

Merkezi finans, kullanıcısına DeFi’deki işlemlere kıyasla minimum anonimlik sunar. Pek çok DeFi projesi anonim ekipler tarafından kurulur ve yönetilir. Anonim DeFi uygulamaları, herhangi bir ön uç bulunmadan çalışabilir ve kullanıcıları direkt olarak akıllı sözleşmelere zorlar.

Atomik Oluşu

Bir blockchain işlemi, birkaç finansal işlemin yer aldığı sıralı eylemlerin gerçekleştirilmesine olanak sağlar. Bu kombinasyon atomik hale gelebilirken, bu durumda işlemlerin her biri bütün faaliyetleriyle tamamlanabilir ya da toplu bir şekilde başarısız olabilir. Bu özellik merkezi finansta bulunmasa da bu sistemde atomikliği zorlamak adına pahalı ve yavaş anlaşmalar tercih edilebilir.

Genel Doğrulanabilirlik

DeFi uygulama kodu her zaman için açık kaynaklı olmayabilir. Fakat yürütmeyle bayt kodunun gözetim olmadan DeFi olarak kategorize edilmesi için blockchain’de doğrulanabilir olması önemlidir. Bu durumda merkezi finanstan farklı olarak bir DeFi kullanıcısının durum değişikliklerinin düzenli olarak yürütülmesini takip edebilir ve doğrulayabilir.

Kripto Varlık Ticareti

CEX’ler, klasik benzerleriyle aynı sistem üzerine inşa edilmiştir. Limit emir defterleri, CEX’lerin tuttuğu tüccarlar tarafından yayınlanmış olan ve bekleyen emirlerin zincir dışı kayıtları olarak ifade edilir.  Diğer yandan merkezi olmayan borsalar (DEX’ler), otomatik piyasa yapıcıları (AMM) kullanarak işlemlerde karşı tarafları eleştirir ve ilginç bir çalışma şekline sahiptir. Fiyatlarsa işlem hacmi göz önünde bulundurularak matematiksel algoritmalar sayesinde AMM’ler tarafından belirlenir.

İşlem Maliyetleri

Merkezi olmayan finansta işlem maliyetleri, spam’den kaçınabilmek adına son derece önemli bir faktördür. Fakat yatırımcıların Kara Para Aklamayı Önleme (AML) doğrulamalarına güvenme kapasitesi sebebiyle CeFi’deki finansal kurumlar işlemleri ücretsiz olarak gerçekleştirebilme imkanı sunabilir.

Mahremiyet  

Merkezi olmayan finans sadece gizliliği korumayan, akıllı sözleşmelere sahip blok zincirlerinde kullanılır. Neticede bu türden blok zincirleri, gerçek anonimlik değil, daha çok sahte anonimlik sağlar. AML politikaları bulunan merkezi borsaların çoğunlukla nakdi kripto para birimine çevirebilmek adına tek pratik seçenek olduğu göz önünde bulundurulduğunda, bu borsaların adres sahipliğini güvenlik güçlerine bildirme gücü bulunur.

Merkezi finans ve merkezi olmayan finans çeşitli yerleşim süreci ve kullanıcı davranışlarına sahip olsa da CeFi’nin, DeFi’nin stres testlerinden öğreneceği çok şey bulunur. CeFi, aşırı piyasa oynaklığını engelleyebilmek adına devre kesicilere güvenirken, DeFi ise şimdiye dek bu türden kesintilerin önüne geçmeyi başarmıştır. Bu durum merkezi finansın sınırlarını anlamaya yardımcı olacaktır.