Günümüz kripto para çağında fungible token ve non-fungible token sıkça karşılaştığımız kavramlar arasında yer alır. Genel olarak bakıldığında tokenler ekosistemin fiziksel ya da fiziksel olmayan hizmetin temsilcisi olarak ifade edilebilir. Bir blok zincirinde yer alan değiştirilebilir tokenler Bitcoin türünden bir kripto para birimidir. Non-fungible tokenler blok zincirinde depolanan ve direkt olarak benzersiz bir kripto varlığı temsil eden bir veridir.

Kripto alanında pek çok farklı hizmet ya da alan için token bulabilmek mümkündür. Ödeme tokenleri, hizmet tokenleri, güvenlik tokenleri bunlar arasında yer alırken, Bitcoin Ajandası olarak bu yazımızda değiştirilebilir ve değiştirilemez tokenlerden bahsedeceğiz.  

Fungible Token Nedir?

Fungible’nin Türkçe karşılığı değiştirilebilirdir. Ekonomide değiştirilebilirlik kavramı hakkında bilgi sahibi olunması, fungible token ve non-fungible token kavramlarının daha iyi anlaşılmasını sağlayabilir. Aradaki tek fark, kripto belirteçlerinin değiştirilebilir olma özelliğini bir kod komut dosyası sayesinde ifade etmesidir.

Değiştirilebilir tokenler ya da dijital varlıklar, benzersiz ya da bölünebilir değildir. Bu durumu bir örnekle ifade etmek gerekirse; bu tür varlıkları dolar gibi itibari par birimleriyle takas edebilmek ya da değiştirebilmek mümkündür. New York City’de 1 dolarlık banknot, Miami’deki 1 dolarlık banknotla aynı değerdedir. Fungible token, Bitcoin gibi bir kripto para birimi de olabilirken, 1 BTC nereden elde edildiğine bakılmaksızın 1 BTC değerindedir.

Non-Fungible Token Nedir?

Non-fungible’nin Türkçe karşılığıysa değiştirilemezdir. Maddi olmayan bu varlıkların herhangi bir benzeri bulunmamakla beraber değiştirilmesi ya da bölünmesi mümkün değildir. Non-fungible tokeni, benzersiz, kopyalanması mümkün olmayan bir öğenin bir çeşit tapu ya da mülkiyet ispatı olarak düşünülmesi gerekir. Mesela bir uçak biletini göz önünde bulunduralım. Özel verileri sebebiyle aynı türden başka bir bilet bulunamayacağından dolayı karşılığı yoktur. Ev, tekne, araba gibi ögeler de türünün tek örneği olduğundan geri alınması mümkün olmayan varlıklar olarak değerlendirilir.

Aynı durum dijital bir resim, sanat öğesi ya da fikri mülkiyet gibi benzeri olmayan ve bölünemeyen ögeyi temsil eden değiştirilemez tokenler için de geçerlidir. Blok zinciri, maddi ya da fiziki olmayan bir dijital ögenin sahipliğini ispat eden temel teknolojisi olarak ifade edilebilir.  

Token ve Kripto Para Biriminin Farkı Nedir?

Hem kripto tokenler hem de kripto para birimi aynı temel blok zinciri üzerine inşa edilmiş olan dijital varlıklardır. Fakat kripto para birimleri kendi blok zincirinin ödeme aracı olarak kullanılır. Bitcoin, Litecoin, Ethereum gibi varlıklar blok zincirinde çalışan kripto para birimi olarak örneklendirilebilir. Üstelik bu varlıklar değer depolayan bir yatırım aracı ya da ürün alım-satımını gerçekleştirmek için bir araç olarak kullanılan değiştirilebilir token olarak ifade edilebiliyor.

Tokenlerse başka bir blok zinciri üzerinde oluşturulan varlıklardır. UniSwap, Chainlink ve ERC-20 gibi tokenleri, Ethereum blok zinciri üzerinde inşa edilen tokenlere birer örnektir.

Non-Fungible Tokenlerin Avantaj ve Dezavantajları

NFT olarak da ifade edilebilen Non-Fungible tokenler kullanıcıları için bazı avantaj ve dezavantajlar sağlayabiliyor. Bu dijital varlıkların artı ve eksilerine de değinmemiz gerekirse şu şekilde özetleyebiliriz:

Avantajları

Non-fungible tokenler sanatçıların eserlerinin ilk kez satılmasının ardından ilerleyen dönemlerdeki gelirleri için telif hakkı talep etmesine olanak sağlar. İlerleyen süreçlerde bu tür kazanımları talep etme ihtimali, sanat dünyasının bir atılımını temsil ederken, bu sayede birçok sanatçı yeni dijital sanat dünyasına teşvik eder.

Kullanıcıların yapması gereken en önemli şey blockchain’de belli bir işlevi aktif hale getirmektir. Prosedür, NFT her satıldığında ya da mülkiyeti el değiştirdiğinde eserin yaratıcısına bir kar yüzdesi ödemesi sağlar.

Blok zinciri teknolojisiyle beraber ilk defa sanatçılar ve içerik üreticileri, prodüksiyonundan para kazanma şansı elde edebilir. Üstelik bunu bir aracı şeklinde herhangi bir üçüncü tarafa ihtiyaç duymadan yapabilir. Fiziksel galeriler devre dışı bırakıldığında sanatçılar daha erişilebilir hale gelirken, sorunsuz bir işlem gerçekleştirilebilmek için dijital dünyaya teşvik edilebilir.

Dezavantajları

 Bir fotoğrafı kopyalayabilmenin mümkün olduğu gibi dijital fotoğrafların da indirilebilmesi ve kopyalanabilmesi mümkündür. Ne yazık ki bu durum non-fungible token açısından şüpheciliğe yol açarken, insanlar bazen bir sanat eserinin kopyasına yüksek meblağlar ödemesine neden olabiliyor.

Kripto dünyasında orijinal varlığın sahipliğini neyin belirlediği merak konusudur. Bir kriptografik dijital imza olarak nitelendirilen değiştirilemez token, orijinal sanat eserinin sahipliğini birine atar. İşin mülkiyeti doğrulabilirken, ayrıca bir blok zincirine de aktarılabilir.

Non-Fungible Token Nereden ve Nasıl Alınır?

Non-fungible tokenler ticaretinin yapılması mümkün olan ve herhangi bir öğenin dijital sahipliğini kanıtlayan bir kripto varlıktır. Bu varlıkların ticari işlemler, başka bir deyişle alınıp satılması genellikle kripto para borsalarında ya da Rarible, nifty Gateway, OpenSea gibi NFT pazarları aracılığıyla gerçekleştirilir. eBay’de olduğu üzere bir ürün sahibi tarafından belirlenen sabit bir fiyat ya da açık artırma yoluyla teklif sunularak satın alınabilir.

Non-fungible token satın alabilmenin mümkün olduğu kripto borsaları ve pazarlarından bazılarına örnek gösterebiliriz:

• UniSwap
• Bibox
• Hoo
• Coinbase
• OpenSea
• NFT ShowRoom
• BakerySwap
• VIV3
• SuperRare
• Foundation
• Nifty Gateway
• Axie Marketplace

Söz konusu bu platformlardan sektörün en büyük ve en güvenilir platformları arasında yer alırken, bu siteler üzerinde hesap oluşturan kripto para meraklıları kolaylıkla NFT satın alma ya da satma şansına sahip olabilir.