Geçtiğimiz haftalarda sektörün en önemli kripto para borsalarından olan FTX’in iflas başvurusunda bulunması, piyasaları büyük ölçüde sarstı. Bu iflasın arka perdesindeki gerçekler ve gelinen son aşama ise kripto yatırımcılarını “Proof of Reserves (PoR)” mekanizmasıyla tanıştırdı.

Panik ve korku havasının sürdüğü kripto para piyasalarında Binance üst düzey yöneticisi Changpeng Zhao, varlık yönetimini tam anlamıyla şeffaflığa kavuşturabilmek adına Proof of Reserves (PoR) mekanizmasını yeniden gündeme getirdi. Rezerv Kanıtı olarak da ifade edilen bu mekanizma, birçok yatırımcı ve kripto para şirketi açısından soru işareti oldu.

Bitcoin Ajandası olarak bu içeriğimizde PoR mekanizmasının neden önemli olduğu, nasıl çalıştığı gibi merak edilen konulara değindik.

Proof of Reserves (PoR) Nedir?

Türkçe karşılığı Rezerv Kanıtı olan Proof of Reserves (PoR), kripto para şirketlerinin ya da borsalarının sahip olduğu rezervlerini halka açık onaya, başka bir deyişle denetime tabi tutması fikri olarak tanımlanır. Bu fikir kapsamında kripto şirketleri, müşterilerinin bakiyelerini, yükümlülüklerinin bir kanıtı olarak likiditeye dönüştürebilecekleri finansal bir varlıkla eşleştirmelidir.

Bu durumu matematiksel bir denklemle açıklamak gerekirse:

Rezerv Kanıtı + Yükümlülük Kanıtı = Ödeme Gücü Kanıtı

Söz konusu olan bu mekanizmayı, borsalarda yer alan kripto para birimlerinin gerçek anlamda likidite değerine sahip olan paralarla desteklenmesi fikri olarak da ifade edebilmek mümkündür. Proof of Reserves incelenmesinde ise, blok zinciri verilerini şifreleyebilmek adına geliştirilen veri altyapısı olarak Merkle Tree kullanılır.

Rezerv Kanıtı, merkezi kripto para borsası gibi bir saklayıcının sahip olduğunu söylediği varlıklara gerçekten sahip olup olmadığını gösteren bir kanıttır. Üçüncü bir taraf olarak gerçekleştirilen bu bağımsız denetim, kripto sektöründe önemli bir yere sahiptir.

Şimdilerde pek çok merkezi borsa, borç verenler ve saklayıcı şirketler gibi çeşitli CeFi platformları, sahip oldukları varlıkların bilgilerini tescilli ve özel veri tabanlarında saklamaktadır. Bu nedenle kullanıcı fonlarının şirketlerde güvende olup olmadığını anlayabilmek zordur.

PoR mekanizması sayesinde kullanıcılar, yalnızca şirketlerin sözüne güvenmek durumunda kalmazken, bununla beraber iddiaların tartışılmaz güvencesine de sahip olur.

Proof of Reserves Neden Önemlidir?

Proof of Reserves, kripto para saklama kuruluşlarının, kredi şirketlerini ve borsaların kullanıcılarının fonlarını tehlikeye sokan gizli finansal işlemler gerçekleştirmesinin önüne geçen bir mekanizmadır.

Rezerv Kanıtı, kredi ya da kripto borç verenin elinde bulunan teminattan daha fazla borç verme işlemi yapmasının önüne geçmektedir. Bu sayede herhangi bir sorun yaşanması halinde borç verenler tam anlamıyla tanzim edilebilmektedir.

PoR mekanizması, WBTC gibi sarılmış kripto varlıkların saklayıcısının gerçekte Bticoin rezervine sahip olması yad a Circle gibi stablecoin ihracatı yapanların ihraç ettiği USDC’yi destekleyen USD’ye sahip olmasını sağlamaktadır.

Proof of Rserves bir kripto para borsasının:

• Gizlice iflas başvurusunda bulunup bulunmadığını kanıtlar.
• Varlıklarının geri ödeyecek üçüncü tarafların eline geçmediğini ispat eder.
• Kullanıcıları fonların ve varlıkların sahibi haline getirir. Bu sayede kullanıcılar dilediği zaman çekim işlemi gerçekleştirebilir.

Dünya çapında geleneksel finans şirketlerinde meydana gelen iflaslarda, kurumlar genellikle devlet güvencesi olarak devletler tarafından kurtarılmaktadır. Kripto para piyasalarında yaşanan bir iflasın devlet tarafından kurtarılması şimdilerde imkânsız gibi görünüyor. Bunun nedeniyse henüz devletlerin tam anlamıyla kripto varlıkları tanıyamamış olmasıdır. Şu an için yalnızca çeşitli düzenlemeler yapılarak kötüye kullanımların önüne geçilmeye çalışılıyor.

Düzenlemelerin zaman içerisinde genişletilmesi, geleneksel sistemdeki pek çok yasanın kripto varlıklara uyarlanmasını sağlayabilir. Fakat sistem dahilinde dikkatle önlem alınması, olası kayıpların önüne geçmeyi sağlayacaktır. Dolayısıyla Proof of Reserves mekanizması, varlık yönetiminin şeffaflığı ve müşteri varlıklarının gizliliğini önemseyen her iki sistem açısından en iyi seçenek olarak değerlendirilmektedir.

Proof of Reserves (Rezerv Kanıtı) Nasıl Çalışır?

Proof of Reserve; kullanıcıların kripto paralarının gerçek varlıklarla desteklenmesi, güvenliğinin sağlanması ve kötü amaçla kullanılmaması adına kripto para barındıran şirketler için zorunlu hale gelen bir mekanizmadır. Bu mekanizmanın nasıl çalıştığıysa merak konusudur.

Kripto varlık sahibi olan borsa ya da şirket, PoR için üçüncü bir taraf olarak denetçiyle iş ortaklığı gerçekleştirir ve bu iş ortaklığı dahilinde merkle tree sayesinde kriptografik bir yapıya dönüştürülür. Bu yöntemle kripto verileri eşi benzeri olmayacak şekilde şifrelenmiş ve saklanmış olur. Sonrasında borsa tarafından geliştirilen dijital imzalarla halka açık blok zincirlerinde doğrulanır. Fakat kullanıcıların kendi varlıklarının doğrulanmasını kontrol edebilmesi için farklı bir sistem kurulumuna ihtiyaç duyulur. Verilerde yapılabilecek herhangi bir değişiklik, merkle kaynağı üzerinde de etkili olacaktır.

Proof of Reserves Mekanizması Güvenli mi?

Proof of Reserves mekanizmasının fonların denetlenmesi ve doğrulanmasında şeffaflık sağladığı bilinirken, bazı konularda eksikleri olduğu da bilinmektedir.

Bu mekanizmayla amaçlanan, kamuoyuna ve ağırlıklı olarak mevduat sahiplerine, mevduatta yer alan kripto varlıkların kullanıcı bakiyeleriyle eşleştiğini ispat etmektedir. Bu durum pratikte bu kadar kolay olmazken, zincirdeki bazı fonların kontrol edildiği kanıtlansa dahi bu fonları her zaman için kısa vadeli olarak ödünç alabilmek mümkündür.

Rezerv Kanıtı, on-chain veriler ve saklanan fonlar üzerinde kontrol sağlayabilir. Fakat özel bir anahtarın kişiye ait olduğunu ispat edemiyor. Bu nedenle denetçi ile denetlenen taraf arasında gizli bir anlaşma gerçekleştirildiği ihtimali ortaya çıkıyor. Buna karşın şeffaflığı sağlama konusunda her iki taraf açısından da önemli ve gerekli bir sorumluluk ihtiyacı doğuyor.

Diğer yandan anahtarların kaybedilmesi, fonların çalınması gibi çeşitli riskler karşısında doğrulama gerçekleştirilirken tutarsızlıklar da ortaya çıkabilir. Bu nedenle PoR, süreç içerisinde fonların denetimden geçebilmesi için herhangi bir borsa tarafından ödünç alınıp alınmadığını da tam anlamıyla ispat edemez.