Daha çok kripto para geliştiricilerince uygulanan token yakma yöntemiyle var olan tokenlerin belirlenmiş bir miktarı yakılır. Böylece belirli sayıda token bilinçli olarak dolaşımdan çıkarılmış olur.
Token Yakma ve Projeler Neden Token Yakıyor?
Projeler neden token yakıyor? sorusunu soranlar, konuyu derinlemesine araştırarak cevap aramaya çalışıyor. Birden çok nedenle token yakma işlemi yapılabilir. Bu işlemin en fazla yapılma nedeni deflasyon oluşturmak, yani birim fiyatı artırmak olarak bilinir.
Örneklendirmemiz gerekirse bir tokenimiz olduğunu düşünelim. Dolaşımda 1.000 adet bu tokenden olduğunu ve piyasadaki toplam değerinin 1.000 dolar olduğunu varsayalım. Tokenlerimizin 250 tanesini yakıp 750 tanesinin dolaşım içinde kalmasını sağladığımızda normalde 1 dolar olan tokenler 1,33 dolar civarında bir değere yükselecektir.
Bitcoin ve Ethereum gibi daha büyük blockchain ağları üzerinde bu yöntem ile çok karşılaşılmaz. Yakma işlemleri daha çok altcoinler ve küçük çaptaki tokenlerın dolaşımdaki kontrolü amacıyla kullanılır. Aynı zamanda yakma işlemi, yatırımcıların teşviki ve fiyatı denge içinde tutmak amacıyla tercih edilebiliyor.
Token yakma işlemi tamamıyla kripto paraya özgü bir uygulamadır. Geleneksel para birimlerinde yakma işlemi söz konusu değildir. Kurda denge sağlamak amacıyla merkez bankalarının farklı finans strateji uygulamaları bulunur.
Token yakma işlemi, halka açık konumda bulunan şirketlerin yatırımcılarından hisselerini geri alması durumuyla benzerlik gösterir. Bu yöntemde, var olan kâğıt miktarı azaltılarak değer artırılması amaçlanır.
Token yakma işlemi yalnızca birim fiyatı artırmak amacıyla değil, farklı amaçlar için de yapılabilir.
Token Yakma İşlemi Nasıl Yapılır?
Üretilen tokenler yok edilemezler ancak kullanılamaz bir duruma dönüştürülebilirler. Bu amaçla tokenleri geri dönüşü mümkün görünmeyen bir adrese göndermek yeterli olur.
Tokenlerin yeniden kullanılmasının önüne geçmek, dolaşımdan tamamıyla çıkarılmasını sağlamak için “eater adress” olarak ifade edilen, geri alınamaz adresler bulunur. Özel anahtar bilgisi bulunmayan bu adrese gönderilen tokenlere bir daha ulaşmak mümkün olmaz.
Bazı projeler içinde satılışı yapılmayan tokenler, yatırımcıları teşvik amacı güdülerek dolaşımdan çıkarılır. Bu uygulama şekliyle daha çok ICO’larda rastlarız. İlk token arzı olan Initial Coin Offering projesi tamamlandıktan sonra satılmamış durumda bulunan tokenler yakılır ve toplam token arzında denge meydana gelmiş olur.
Bazı girişimler de belli aralıklar içinde coin yakma işlemini uygulamaya alabiliyorlar. Örneğin; Binance, toplam 200.000.000 olan BNB arzının %50’si ortadan kaldırılana kadar her 3 ayda bir coinlerin belli bir kısmını yakıyor. Yakılacak miktar, dönem içinde yapılan işlem hacmine göre değişebiliyor.
2019 yılı ocak ayı itibariyle Binance, 6’ncı kez BNB Coin Yakma etkinliği organize ederek toplam 10.824.471 BNB coini yakma işlemini gerçekleştirdi ve toplam arzını %5,41 azaltmış oldu.
Ripple ise coin yakma işlemlerini komisyon ücretleri ile yerine getiriyor. XRP ile işlem yapılırken transferin hızlı bir şekilde sonuç alması için ücret ödendiğinde bu ücret, merkeze transfer edilecek yerde yakılır.
En popüler stablecoinlerden Tether de belirli aralıklar içinde token oluşturup yakmasıyla biliniyor. Böylece fiyatta denge sağlanıyor.
Token Yakma Sebepleri
İşlem şekli ne olursa olsun token ya da coin yakma işlemi deflasyonist bir özellik taşır. Birçok proje bu yakma işlemini düzenli bir değer artışı meydana getirmek ve traderların token ve coinlerini ellerinde tutmalarını teşvik etmek amacıyla uygulamaya alır.
Var olan arzda azaltmaya gidilerek her token veya coin’in değerini artırmak, yakma işleminin en öne çıkan nedenidir. Dolaşımda daha az para bulunacağından token değerinde artış olacağı düşünülür. Bundan dolayı Bitcoin başta pek çok kripto para sınırlı arza sahip bulunmaktadır.
Projeler, token ve coin arzlarını artırabilir ya da düşürebilirler. Bu şekilde fiyatı dengelemeye çalışırlar.
Token ve coin yakma işlemlerinin, hata düzeltme amacıyla gerçekleşmesi de söz konusu olur. Örneğin Tether, bir yanlışlık sonucunda 5 milyar dolarlık coin üretimi gerçekleştirmişti. Normalde 1 ABD dolarına eşit durumda olan USDT’nin 1.1 dolar oranına kavuşması için yanlışlık sonucu üretilmiş olan tüm coinlerin yakılması işlemi gerçekleştirildi.
Bazı projeler de istenmeyen işlemlerinden uzaklaşmak ve güvenlik katmanı meydana getirmek için coin yakımı yaparlar. Örneğin; Ripple, aşırı yüklenme ve herhangi bir saldırı ihtimaline karşı sistemini korumak amacıyla her işlemden ücret alır ve yakma işlemini gerçekleştirir.
Yakma İşleminde Farklı Amaçlar
Bazı projelerde token ya da coin yakma, blockchain üzerindeki işlemlerde doğruluk sağlamak ve yeni veri ilave etmek için daha güvenilir bir mekanizma meydana getirmek amacıyla yürürlüğe konulabilir. Madencilik hakkı elde etme için elinde bulunan token ya da coinleri yok eden kullanıcıların varlığıyla işlerlik kazanan Yanma Kanıtı (PoB) yapısı bu duruma örnek verilebilir.
Bitcoin’de tercih edilmesiyle bilinen iş kanıtı sistemi fazla kaynak tüketerek olağanüstü bir işlem gücüne gereksinim duyar. PoB ise yaktıkları token ya da coin sayısıyla seçilen ve böylece blockchaine yeni bloklar ilave edebilen madencilerin sayısında sınırlandırmaya giderek kaynak sorununu çözme çalışması yapar. Token ve coin yakma işlemi sonunda sanal madencilik alanlarında genişleme de meydana gelir.
Token ve coinlerin devamlı yakılması, zaman içinde madenci sayısında azalmaya neden olacak ve rekabette de azalma meydana geldikçe kaynak ihtiyacı azalma gösterecektir. Bu yöntemle büyük hacimli tokenleri bir seferde yakabilen büyük madencilere dengesiz bir güç sunar. Böyle bir durumu engellemek için birden fazla PoB uygulaması, madenci, bir işlemde doğrulama yaptığı sırada toplam madencilik kapasitesinde azalma gösteren bir oran kullanır. Bunun sonucunda daha fazla token ya da coin yakmak için yatırım yapılmasına gerek duyulur.
Token-Coin Sahipleri Yakma İşleminden Fayda Sağlar mı?
Projeler, token ya da coinlerini yakma işlemi sonucunda önemli avantaj sağlarken token ve coin sahipleri de bu durumdan pay elde ederler. Yanan token veya coinler, enflasyonun ortaya çıkmasını engeller. Değeri sabit durumda olan token ve coinlerde istikrar sağlanmış olur.
Yakma işlemi ile fiyat istikrarı medyana getirildiğinde kullanıcılar bir an önce token ya da coinini ellerinden çıkarmayı istemeyecek, ağın çalışma süresini ve bant genişliğini sağlıklı bir düzeyde tutmuş olacaktır.
ICO projeleri içinde satılmayan tokenlerin yakılması, kullanıcılara güven sağlama özelliğine sahiptir.
Ripple gibi projeler içinde ise coin yakma işlemi ile kullanıcıların güvenliğinde artış sağlamasının yanında işlemlerde hızlılık sağlanması durumu söz konusudur. İşlemlerin hızlı bir şekilde meydana gelmesi için ödemesi yapılan ücretin bir kullanıcıya dönmeyeceğini ve ortadan kalkacağını bilmek ağa olan güvende artışı sağlayacaktır.
